ناباروری در زنان و مردان چه علتی دارد؟

نازایی زمانی که زوجین بعد از یک سال از داشتن رابطه جنسی بدون پیشگیری از بارداری موفق به بارداری نشوند، ناباروری یا نازایی اطلاق می شود. شیوع نازایی حدود 10 الی 15 درصد برآورد می شود. ناباروری در واقع علت های متفاوتی دارد که 40 درصد از نازایی ها با منشا خانم ها ، 40 درصد با منشا مردان رخ می دهد و 20 درصد با درصد مشترک می باشد. نازایی یکی از مشکلاتی برای بانوان بشمار می‌رود که امروزه آمار آن رو به افزایش است.

ناباروری در زنان

علل ناباروری در زنان به دسته های مختلفی تقسیم بندی می شود که عبارتند از:

• آندومتریوز
• اختلالات رحمی
• نقص هورمونی
• اختلالت ایمنی بدن
• اختلال تخمک گذاری
• مشکلات مرتبط با لوله رحمی

هیپوتالاموس یا هیپوفیز

در سیکل تحریک تخمک گذاری ، فرمان  تخمک گذاری از هیپوتالاموس و سپس هیپوفیز صادر می شود و به تخمدان ها می رسد. تخمدان های سالم در هر سیکل یک ماهه، با تغییرات هورمونی یک تخمک آزاد می کنند. اختلال در این محور هر یک از این مراحل باعاث نازایی می شود. احتمال ترشح هورمون از هیپوتالاموس یا هیپوفیز ناشایع است و علل مختلفی دارد.

---

نارسایی زودرس تخمدان (Premature ovarian failure)

در این دسته ، تخمدان ها متناسب یا غیز متناسب با سن، ذخیره خود را از دست داده اند و تخمکی برای آزاد کردن ندارند یا ذخیره بسیار کم و ضعیف شده است. این نارسایی از طریق آزمایش و سونوگرافی قابل تشخیص است و متاسفانه پاسخ به درمان در آن ضعیف است. متخصص زنان و زایمان در تهرانپارس، با تشخیص این مشکل، برنامه های درمانی پیچیده ای را برای درمان نازایی هر چه سریع تر شروع می کند و به کار می برد. IVF یکی از روش های درمانی است که در این برنامه قرار دارد و حتی استفاده از تخمک اهدایی با توجه به شدت مشکل و وضعیت زوجین، جز گزینه های درمان خواهد بود.

---

تخمدان های پلی کیستیک (PCO)

تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان دسته بزرگی از نازایی ها را شامل می شود و بیماران عزیز اغلب با نام آن آشنا هستند.بر خلاف دسته قبلی، تخمدان ها بزرگ هستند، تعداد فولیکول های ریز در هر دو تخمدان زیاد است اما متاسفانه تخمدان ها از نظر عملکردی تنبل هستند و تخمک گذاری ماهیانه انجام نمی شود. اغلب با چاقی، هیرسوتیسم (رشد موهای زائد)، عدم تحمل گلوکز، نمای ویژه در سونوگرافی، پریود های نامنظم و با فاصله همراه هستند.

در این دسته بزرگ از بیماران، کاهش وزن و اصلاح سبک زندگی از اولین و مهمترین توصیه های متخصص زنان و زایمان برای درمان خواهد بود. همچنین دارو های متعددی با هدف اولا اصلاح تخمک گذاری و ثانیا درمان نازایی تجویز خواهد شد. قابل توجه این که بیماران حتی بدون هدف باروری، حتما باید برای جلوگیری از عوارض قلبی و عروقی تحت درمان قرار گیرند. نکته مهم اینکه وضعیت PCOS اغلب قابل کنترل است نه قابل درمان. خوشبختانه احتمال دستیابی به بارداری موفق در بیماران با پیگیری مناسب، بالاست.

---

درمان تخمدان پلی کیستیک

افراد در زمان مراجعه به متخصص زنان سوالات متعددی را در خصوص روند درمان مانند مصرف دارو ها و یا استفاده از آمپول ها را می پرسند.دکتر سیده فاطمه سیدی در خصوص درمان این بیماری در ادامه توضیح خواهند داد. کیست های پلی کیستیک در واقع با دارو درمانی و جراحی قابل درمان نیست. بلکه این کیست ها دائمی هستند و هدف متخصص زنان از درمان PCO مرتب کردن سیکل های قاعدگی و در ادامه ترشح هورمون ها و دومین علت درمان ناباروری است.

بعد از اتمام دوره درمان انتظار از بین رفتن این کیست ها را نباید داشت و باید زیر نظر متخصص زنان و زایمان چک آپ های دوره ای را انجام داد.
خوب است بدانید که در درمان PCO اولین قدم برای درمان، مصرف دارو های هورمونی نیست. بلکه کاهش وزن گاهی 5 الی 10 درصدی می تواند سیکل های قاعدگی را کاملا مرتب کند و از تجویز دارو به بیمار خودداری شود. با این حال گاهی در درجه دوم مصرف برخی از دارو های متداول این بیماری، می تواند سیکل های قاعدگی را مرتب نماید. زیرا مصرف هورمون ها در درجه سوم درمان قرار می گیرند. زیرا مصرف دارو های هورمونی عوارضی را به دنبال خواهد داشت.

---

انسداد لوله های فالوپ

در اثر چسبندگی، جراحی های شکمی ، بارداری های خارج رحمی یا مشکلات مادر زادی از علل نازایی در زنان است که با HSG قابل تشخیص است.

---

علل ژنتیکی نازایی 

علت ژنتیکی در سطوح مختلف می تواند عامل نازایی باشد. همیشه توسط متخصص زنان و زایمان خوب، در بررسی های نازایی این عامل در نظر گرفته می شود.

نازایی در مردان

نازایی در مردان اغلب با توجه به تعداد و آزمایش اسپرم (semen analysis) و یا حین معاینه توسط متخصص اورولوژیست از نظر واریکوسل، یا تستیس نزول نکرده، یا شرح حال دقیق از نظر دارو درمانی، سابقه رادیوتراپی یا شیمی درمانی یا شغل هایی که با دمای بالا و مواجهه شغلی با مواد اسپرموسیتیک تشخیص داده می شود. همچنین با همکاری متخصص زنان و اورولوژیست این عارضه قابل درمان است.

علل ناباروری مردان

علت های ناباروری مردان بسیار زیاد و متعدد است که در ادامه به برخی از آن ها اشاره خواهیم داشت:

• واریکوسل
• اختلال انزال
• تعداد کم اسپرم
• کم تحرکی اسپرم
• بیماری های عفونی
• مصرف دخانیات زیاد
• فرم غیرطبیعی اسپرم
• مصرف بیش از حد داروهای هورمونی بدنسازی

PCO LIKE چیست؟

PCO LIKE یعنی در سونوگرافی نمایی شبیه به تخمدان پلی کیستیک مشاهده شود. در 20 درصد از افراد این علائم دیده می شود ولی به تخمدان پلی کیستیک مبتلا نیستند، ناباروری هم نخواهند داشت و درمان نیازی نخواهند داشت.

دکتر سیده فاطمه سیدی متخصص زنان در تهرانپارس در خصوص تخمدان پلی کیستیک این نکته را بیان می کنند که همیشه این عارضه باعث ناباروری نمی شود.
گاهی در فردی که مجرد می باشد و تمامی علائم تخمدان پلی کیستیک، نا منظمی پریود و سایر موارد را دارند، نیز باید درمان شروع شود. زیرا عوارض قلبی عروقی و استخوانی که برای فرد ممکن است ایجاد نماید ، مشکل زا خواهد بود.

زیرا در PCO با این که فرد دارای تخمدان های حجیم و بزرگی است، اما از نظر Function و عملکردی این تخمدان ها تنبل و ناتوان هستند و نمی توانند تخمک گذاری های ماهانه را انجام دهند و هر چند ماه یک بار توانایی انجام این کار را دارند.

نازایی بدون علت ناشناخته 

دسته قابل توجهی از بیماران را شامل می شود که در این دسته تست ها، بررسی ها و همه نکات نرمال است اما علی رغم این موضوع، بارداری اتفاق نمی افتد. در این دسته هم درمان باید قدم به قدم انجام شود تا به بارداری موفق دست پیدا کنیم.

اولین اقدام بعد از تشخیص نازایی

مهمترین اقدامی که بانوان بعد از تشخیص نازایی باید انجام دهند، این است که حتما باید برای پیدا کردن بهترین متخصص تحقیقات خود را به عمل آورند. انتخاب یک متخصص نازایی خوب تاثیر فوق العاده ای در درمان نازایی دارد و با درمان های درست، فرد کمترین عوارض را تجربه می‌کند.

انواع روش های درمان ناباروری

ناباروری برای اکثریت افراد قابل درمان هستند مگر شرایط خاصی وجود داشته باشد. در ادامه به روش های درمانی ناباروری مردانه و زنانه اشاره خواهیم دشات.

درمان ناباروری مردان

بهبود سبک زندگی و حفظ سلامت شرایط زندگی تاثیر زیادی در پیشرفت روند درمان دارد. به عنوان مثال مصرف دخانیات را به حداقل برسانید یا حتی قطع نمایید که تایر منفی بر انزال نداشته باشد. برای ناباروری مردان اگر عامل واریکوسل وجود داشته باشد، آن را جراحی می‌کنند و اگر تعداد اسپرم کم باشد، مورد بازیابی قرار می‌گیرد. در برخی موارد پزشک برای آقایان داروهای مخصوص تجویز می‌کند که فعالیت اسپرم را افزایش دهد و کیفیت آن ها و عملکرد پروستات را بهبود بخشد.

درمان ناباروری در زنان

درمان نازایی برای خانم ها به علت پیدایش مشکل بستگی دارد. گاه از چندین روش به طور همزمان برای رفع نازایی استفاده می‌کنند. دارو درمانی قطعا یکی از روش های درمانی است که اغلب در کنار تکنیک های دیگر مورد استفاده قرار میگیرد. اسپرم سالم توسط IUI به درون رحم منتقل می‌گردد یا پزشک تصمیم میگیرد که از روش IVF و محیط آزمایشگاهی برای لقاح استفاده کند. روشی با نام ICSI لقاح آزمایشگاهی را انجام و فورا به لوله رحم خانم منتقل می‌کنند. هر یک از روش های درمان ناباروری به نوبه خود دارای شانسی برای بارداری هستند که معمولا از کم خطر ترین تکنیک شروع می‌شوند.

چه زمانی باید به متخصص نازایی مراجعه کرد؟

معمولا زمانی که زوجین 12 ماه متوالی برای بارداری تلاش کنند و بارداری رخ ندهد، باید حتما به بهترین دکتر نازایی مراجعه کرد. تعداد تلاش برای بارداری به عامل سن هم ارتباط دارد یعنی زمانی که خانم ها بالای 35 سال هستند باید زمانی که حدود 5 الی 6 بار برای بارداری اقدام کردند و حاملگی رخ نداد زمان را از دست ندهند و سریعا برای اقدامات لازم مراجعه کنند. ممکن است برخی افراد کمتر از 35 سال سن داشته باشند اما در خانواده خود سابقه یائسگی زودرس داشته باشند که بهتر است این اشخاص هم برای چکاپ های لازم به دکتر زنان مراجعه کنند. تا در صورت وجود مشکل، پیگیری های لازم انجام شود.

عامل مهم ناباروری در زوجین کدام یک هستند؟

نازایی اینگونه نیست که تنها عاملش بانوان یا آقایان باشند. ممکن است هر یک به نوبه خود تاثیر مستقیمی بر ناباروری ایجاد شده داشته باشند.  

سن در ناباروری چقدر موثر است؟

می‌توان گفت سن یکی از مهمترین عوامل در به وجود آمدن ناباروری می‌باشد. بهترین سن برای بارداری بازه 20 الی 30 سال می‌باشد اما هر چه سن رفته رفته زیاد شود، امکان بارداری کاهش می‌یابد. خانم ها در سنین 35 الی 50 سالگی شانس بارداری کمی دارند. توصیه می‌شود زوجین در سال های ابتدایی ازدواج حداقل برای آوردن یک فرزند اقدام کنند تا اگر به نازایی و مشکلات این چنینی دچار بودند، فرصت کافی برای درمان داتشه باشند.

بعد از مصرف قرص های جلوگیری، چه زمانی می‌توان اقدام به بارداری کرد؟

خانم ها باید حتما این نکته را بدانند که اگر از قرص های جلوگیری بارداری استفاده می‌کردند و اکنون قصد حاملگی دارند، باید از آن مدت 3 ماه گذشته باشد. حتما به این نکته توجه کنید که قبل از این مدت زمان ذکر شده برای بارداری بعد از مصرف این قرص ها اقدام نکنید.

آیا امکان دارد بعد از تولد یک فرزند، فرد به ناباروری دچار شود؟

بله در برخی موارد مشاهده شده است که ناباروری بعد از به دنیا آوردن اولین فرزند نیز به وجود آمده است.

جمع بندی مقاله

در تمام این گروه های مختلف ناباروری عامل سن، عامل بسیار مهم و تعیین کننده برای نتایج درمان است. دکتر سیده فاطمه سیدی متخصص زنان و زایمان در تهرانپارس به خانم های عزیز توصیه می کنند که بارداری را به علل گوناگون به تاخیر نیندازیم چون قبل از اقدام به بارداری کسی از وضعیت باروری خود آگاه نیست.