فیبروم رحم؛ علل، علائم و روش های درمان

هر ساله خانم های بسیاری در جهان تحت درمان و جراحی برداشتن رحم به دلیل فیبروم قرار می گیرند. حدود 25٪ تا 30٪ زنان در سن باروری دارای علائمی هستند که به دلیل رشد این نوع توده های غیرسرطانی در رحم می باشد. فیبروم ها می توانند کیفیت زندگی زنان را به شدت تغییر دهند. به عنوان مثال، یک فیبروم بسیار بزرگ می تواند رحم را به اندازه شکم در سه ماهه دوم بارداری بزرگ کند و با فشار بر روده یا مثانه، باعث یبوست یا تکرر ادرار شود. فیبروم همچنین گاهی اوقات با ناباروری، سقط جنین و زایمان زودرس همراه است. اما شایع ترین شکایت از سوی خانم ها، خونریزی قاعدگی شدید و غالباً لخته است که منوراژی نامیده می شود. چنین خونریزی های شدید می تواند باعث کم خونی یا فقر آهن شود.

در گذشته اولین روش درمانی فیبروم رحم برداشتن رحم بود. از آن زمان به بعد، درمان های کم تهاجمی بیشتر در دسترس قرار گرفته اند و متخصصین زنان و زایمان اطلاعات بیشتری در مورد گزینه های مدیریت انواع مختلف فیبروم کسب نمودند، اما خوشبختانه امروزه در حال حاضر گزینه های بیشتری برای درمان فیبروم رحم وجود دارد.

فیبروم رحم چیست؟

فیبروم ها توده های خوش خیمی هستند که در بافت عضلانی رحم تشکیل می شوند و شباهت بسیاری با بافت رحم دارند. در واقع فیبروم های رحمی می توانند دارای تعداد مختلف با سایز های متفاوتی باشند.

جالب است بدانید، تا زمانی که فیبروم های رحمی مشکل ساز نشده باشند نیاز به درمان خاصی نخواهد بود اما زمانی که فیبروم های رحمی سبب نازایی، سقط مکرر، خونریزی های شدید و با افزایش سایز ناگهانی همراه باشند، در چنین شرایطی نیاز به بررسی های لازم از لحاظ بدخیمی بودن و اقدامات درمانی خواهد بود.

چه عواملی موجب به وجود آمدن فیبروم می شود؟

هنوز به طور دقیق علت بروز فیبروم رحم مشخص نیست. اما :

• سقط جنین
• التهاب رحمی
• ژنتیک و وراثت
• افزایش فشارخون
• استرس و اضطراب
• قاعدگی‌های شدید و دردناک
• عدم داشتن فعالیت های ورزشی
• ابتلا به بیماری هایی همچون دیابت
• افزایش وزن و افزایش چربی های بدن
• پیشگیری از بارداری با روش های داخل رحمی

• ناهنجاری های موجود در رگ های خونی رحم نیز ممکن است در این امر دخیل باشند.
• وجود استروژن و احتمالاً پروژسترون خود می توان در بروز فیبروم های رحمی نقش داشته باشند.
• ژن هایی که رشد سلول های عضلانی رحم را تسریع می کنند ممکن است در این امر نقش داشته باشند.

توجه داشته باشید فیبروم به ندرت قبل از اولین قاعدگی اتفاق می افتد، بارداری می تواند رشد آنها را تحریک کند و معمولاً بعد از یائسگی کوچک می شوند. تمامی این موارد می توانند زمینه ساز بروز انواع اختلالات از جمله فیبروم های رحمی شوند، که در صورت مواجه با هر کدام از این موارد می بایست برای بهبود و درمان خود اقدام کنید.

انواع فیبروم های رحمی

فیبروم ها بر اساس محل تشکیل در رحم طبقه بندی می شوند و می تواند بیش از یک نوع داشته باشد.

رایج ترین نوع، فیبروم زیر مخاطی Submucosal می باشد. این نوع فیبروم در دیواره حفره رحم رشد می کنند و گاهی اوقات باعث قاعدگی شدید، تمایل مکرر به دفع ادرار و در بعضی موارد، درد کمر و لگن می شوند. فیبروم زیر مخاطی می تواند باعث خونریزی شدید شود و بیشترین ارتباط را با مشکلات باروری دارند.

برخی از فیبروم ها به نام فیبروم های پایه دار نامیده می شوند، به این معنی که اغلب روی ساقه ای کوچک روی رحم یا داخل آن رشد می کنند. این فیبروم ها معمولاً باعث خونریزی نمی شوند اما ممکن است باعث فشار و درد کمی شوند. به ندرت حالت پیچ ​​خورده یا دردناک می شوند.

علائم و نشانه های فیبروم رحمی

گاهی اوقات فیبروم های رحم هیچ گونه علائمی ندارند، بر همین اساس در این موارد به طور ناگهانی و اتفاقی این عارضه در فرد تشخیص داده می شود. طبق مشاهدات انجام شده برخی از افراد به منظور بررسی سایر مشکلات تناسلی خود به پزشک مراجعه کرده که در روند سونوگرافی با تشخیص فیبروم های رحمی مواجه می شوند. اما در برخی از موارد این عارضه با علائمی همراه است که مهم ترین آنها:

• یبوست
• خونریزی
• لکه بینی
• دردهای شکمی
• سنگین شدن نواحی رحمی
• تغییر در سیکل عادت ماهیانه
• بزرگ شدن شکم به طور غیرطبیعی
• احساس فشار در ناحیه مقعد و لگن
• ایجاد فشار در بخش های داخلی شکمی
• تکرر ادرار و احساس نیاز مداوم به تخلیه ادرار
• ایجاد لخته های خونی و خونریزی شدید در عادت ماهیانه

باید توجه داشته باشید که تمامی این علائم در افراد مختلف متفاوت می باشد. زیرا که محل شکل گیری فیبروم های رحمی و سایز آن ها با هم متفاوت است، لذا افراد با علائم مختلفی مواجه می شوند.

روش های تشخیصی فیبروم رحم

امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی روش های بسیاری برای تشخیص دقیق توده های فیبروم وجود دارد که عبارت است از:

متخصص زنان در معاینه لگن می تواند به وجود فیبروم پی ببرد اما استفاده از تکنیک های تصویربرداری برای به دست آوردن اطلاعات دقیق تر و برنامه ریزی درمان بسیار مهم است. به عنوان مثال، سونوگرافی از طریق واژن می تواند به ارزیابی اندازه فیبروم هایی که در حفره رحم گسترش یافته اند (فیبروم داخل حفره ای رحم) کمک کند.

تصویربرداری 3 بعدی نیز می تواند موقعیت آنها را دقیقاً مشخص کند. بر همین اساس انجام این سونوگرافی بسیار اهمیت دارد زیرا فیبروم های داخل حفره ای رحم اغلب می توانند باعث ناباروری شوند.

سایر روش های تصویربرداری بالقوه مفید شامل تصویربرداری رزونانس مغناطیسی MRI و سونوهیستروگرام (سونوگرافی با تزریق نمکی به داخل حفره رحم) است. علاوه بر این، پزشک ممكن است حفره رحم را با دستگاه نوری كوچک (هیستروسكوپ) كه از طریق دهانه رحم وارد شده است را معاینه كند.

درمان فیبروم رحم

در صورت آنکه فیبروم ها هیچ گونه علائمی نداشته باشند، به طور معمول در ناباروری تاثیری نخواهد داشت و در چنین شرایطی نیازی به درمان نمی باشد. اما در صورت آنکه با علائم همراه باشند، انجام اقدمات درمانی لازم است.

جالب است بدانید که احتمال کوچک شدن توده های فیبروم در سنین یائسگی وجود دارد بر همین اساس فرد بایستی در فواصل زمانی معین توسط متخصص زنان تحت معاینه و بررسی های لازم قرار گیرد. زیرا وجود توده جدید یا بزرگ در سنین یائسگی نشان دهنده بدخیمی است و بایستی تحت چکاپ های دوره ای بررسی شود اما در صورتی که تغییر توده های فیبروم قبل از این دوره سنی غیر عادی نخواهد بود.

درمان دارویی فیبروم رحم

برای دردهای خفیف ناشی از فیبروم رحم، پزشک ممکن است از داروهای مسکن های بدون نسخه از جمله استامینوفن، داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی، همانند ایبوپروفن را تجویز کند. در صورت داشتن کم خونی ناشی از خونریزی شدید، ممکن است به شما توصیه شود که مصرف آهن خود را از طریق مکمل یا رعایت رژیم غذایی خود افزایش دهید.

در واقع هیچ نوع دارویی نمی تواند از بروز فیبروم جلوگیری کند یا تضمین کننده عدم بازگشت آن باشد. اما داروهایی وجود دارد که باعث کاهش فیبروم و کاهش خونریزی می شود. مهم ترین داروهای تجویزی به شرح زیر است:

آگونیست های آزاد کننده هورمون گنادوتروپین مانند لوپرولید که تولید استروژن تخمدان را سرکوب می کنند و یائسگی کاذب موقت ایجاد می کنند که جریان خون در فیبروم را کاهش می دهد و آنها را کوچک می کند. فیبروم معمولاً با قطع دارو دوباره رشد می کند. این داروها به ندرت برای بیش از شش ماه استفاده می شوند، زیرا می توانند علائم یائسگی، از جمله گرگرفتگی و خشکی واژن را ایجاد کنند. همچنین افسردگی، درد مفاصل، پوکی استخوان و مشکلات خواب از جمله عوارض ناشی از مصرف این دارو می باشد. بهترین کاندیداها برای درمان GnRH خانم هایی هستند که فقط به یک زمان کوتاه تا یائسگی نیاز دارند.

قرص های جلوگیری از بارداری، داروی آندروژن دانازول (Danocrine) یا استات مدروکسی پروژسترون (Depo-Provera) ممکن است برای کمک به کنترل خونریزی تجویز شود. Mifepristone (RU-486) ​​پروژسترون را مسدود می کند، فیبروئیدها را کوچک می کند و خونریزی را کاهش می دهد.

انواع روش های جراحی فیبروم رحم

در صورت داشتن علائم شدیدتر، متخصص زنان ممکن است روش جراحی را در نظر بگیرد. تصمیم بیمار تا حد زیادی به این بستگی دارد که آیا فرزندآوری را به پایان رسانده است و یا می خواهد منتظر یائسگی باشد.

از جمله روش های جراحی رایج فیبروم رحم عبارتند از:

عمل میومکتومی

این عمل فقط فیبروم را از بین می برد. رحم در این جراحی حفظ می شود، بنابراین بهترین گزینه برای خانم هایی است که تمایل به بچه دار شدن دارند (اگرچه ممکن است به آنها توصیه شود که زایمان سزارین کنند). بسته به نوع، اندازه و محل فیبروم، میومکتومی ممکن است از طریق یک برش در شکم انجام شود و یا از طریق جراحی لاپاراسکوپی صورت گیرد.

عوارض ناشی از جراحی میومکتومی

یکی از عوارض عمل میومکتومی این است که ممکن است باعث ایجاد چسبندگی رحم ایجاد شود. (چسبندگی نوعی بافت اسکار است که روی اندام های لگن ایجاد می شود و آنها را به یکدیگر متصل می کند)

یکی دیگر از عوارض این روش اینکه فیبروم ممکن است عود کند، زیرا رحم برداشته نشده است. در بین زنانی که میومکتومی می شوند، 10 تا 33 درصد نیاز به جراحی دوم در طی پنج سال آینده دارند.

جراحی هیستروسکوپی

همچنین جراح ممکن است از روشی به نام هیستروسکوپی استفاده کند. در این روش، یک هیستروسکوپ مجهز به ابزارهایی برای از بین بردن فیبروم از طریق واژن به رحم وارد می شود و ممکن است برای فیبروم هایی که در حفره رحم بیرون زده اند نیز استفاده شود. برای انجام این عمل جراحان باید به طور ویژه آموزش ببینند. زمان بهبودی در روش هیستروسکوپی و جراحی لاپاراسکوپی کمتر از میومکتومی شکمی است و نرخ باروری بسیار عالی است.

جراحی هیسترکتومی

در این روش رحم از طریق یک برش در قسمت پایین شکم، برداشته می شود. این روش به طور کامل فیبروم و علائم آن را از بین می برد. هیسترکتومی یک روش کاملا ایمن و موثر است و میزان عوارض آن کم است. با این وجود، این یک جراحی بزرگ است که با بیهوشی انجام می شود و بسته به شرایط بیمار به دو تا شش هفته زمان بهبودی نیاز دارد. زنانی که تحت جراحی رحم قرار گرفته اند بیشتر در معرض خطر بی اختیاری ادرار قرار دارند و به طور متوسط ​​دو سال زودتر به یائسگی می رسند.

مطالعات نشان می دهد که اکثر زنان از تصمیم خود برای انجام این روش راضی هستند. اما هیسترکتومی به پایان دوره های قاعدگی و بچه دار شدن می انجامد، بنابراین باید قبل از انجام این جراحی پیامدهای روانشناختی و همچنین پزشکی را در نظر بگیرید.

آمبولیزاسیون فیبروم رحم

آمبولیزاسیون شریان رحم همچنین به عنوان آمبولیزاسیون فیبروئید رحم شناخته می شود. این یک روش کم تهاجمی است که با قطع منبع خون فیبروئیدها را کوچک می کند. در گذشته تا به امروز از این روش به عنوان یک روش درمانی برای جلوگیری از خونریزی های پس از زایمان، فیبروم ها و سایر آسیب ها انجام می شد.

این روش تحت بی حسی موضعی انجام می گردد و کمتر از یک ساعت طول می کشد. آمبولیزاسیون فیبروم رحم می تواند به صورت سرپایی انجام شود اما معمولاً به یک شب بستری در بیمارستان برای کنترل سندرم پس از آمبولیزاسیون (درد و گرفتگی لگن، حالت تهوع، استفراغ، تب و ناراحتی عمومی) نیاز دارد. گرفتگی شدید در 12 تا 24 ساعت اول پس از این روش طبیعی است و با مسکن های خوراکی یا داخل وریدی درمان می شود. برخی از خانم ها پس از عمل، دو هفته تا چند ماه ترشحات خونی را تجربه می کنند.

عوارض ناشی از آمبولیزاسیون فیبروم رحم

عوارض ناشی از این روش نادر است (کمتر از 1٪). برخی از نگرانی ها در مورد آسیب تخمدان ها وجود دارد. تعداد معدودی از خانم ها دچار اختلال موقتی یا حتی دائمی در عملکرد تخمدان شده اند. این خطر بعد از 45 سالگی بیشتر است. در برخی موارد، بافت فیبروم لخته شده در دهانه رحم هنگام خارج شدن از بدن گیر کرده و باید با جراحی برداشته شود.

سوالات متداول فیبروم رحم

نکات پایانی

مهم ترین نکته ای که در آخر یادآور خواهیم شد این است که روند تشخیص و درمان در بیماران مبتلا به فیبروم رحم از حساسیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل نیاز است که افراد وسواس زیادی در خصوص انتخاب متخصصین داشته باشند. به میزانی که متخصصین از مهارت و تجربه زیادی برخوردار باشند احتمال این که میزان موفقیت روند درمان افزایش داشته باشد زیاد است. به همین دلیل نسبت به وضعیت جسمانی خود حساس عمل کنید و بهترین متخصص زنان را برای درمان انتخاب کنید.

منبع:

https://www.health.harvard.edu/womens-health/what_to_do_about_fibroids